Apiterapi (arı ürünlerinin tamamlayıcı tıp alanında kullanımı) yemek tariflerine, içeceklerden tatlılara pek çok alanda kendine yer bulan bal, insanlığın binlerce yıldır tükettiği, yeri doldurulamaz doğal bir besin kaynağı… Peki bazen içeceğimize karıştırdığımız, bazen kahvaltıda yediğimiz, kimi zaman ise tatlı krizimiz geldiğinde doyamadan kaşıkladığımız bu değerli besin hakkında ne kadar bilgi sahibiyiz? Apiterapi (arı ürünlerinin tamamlayıcı tıp alanında kullanımı) yemek tariflerine, içeceklerden tatlılara pek çok alanda kendine yer bulan bal, insanlığın binlerce yıldır tükettiği, yeri doldurulamaz doğal bir besin kaynağı… Peki bazen içeceğimize karıştırdığımız, bazen kahvaltıda yediğimiz, kimi zaman ise tatlı krizimiz geldiğinde doyamadan kaşıkladığımız bu değerli besin hakkında ne kadar bilgi sahibiyiz? Bu yazımızda, konu hakkında genel bilgi sahibi olmak isteyenler için, balın üretimi ve sofralarımıza geliş sürecini kısa ve öz bir şekilde açıkladık. Eğer arıların bu mucizesi hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız, okumaya devam edin!
Arıların Bal Yapımı Bal Nasıl Yapılır
Bal yapımını anlatacaksak, elbette hikayeye çiçeklerden, arılardan ve kovandan başlamamız gerekiyor. Çiçekli bitkiler, nektar olarak bilinen tatlı bir sıvı salgılar (nektar balın kaynağıdır). Toplayıcı arılar (işçi arılar), çiçeklerden topladıkları nektarı, vücutlarında “bal midesi” olarak bilinen bölgede saklarlar. Bal midesi, arının sindirim için kullandığı mideden ayrı bir bölgedir. Nektarı toplayan arılar, daha sonra bu maddeyi kovandaki işçi arılara aktarır. İşçi arılar, toplayıcı arılardan aldıkları nektarı bir süre -ortalama 15 dakika- geri çıkarıp tekrar içerler. Bu süreç boyunca, arıların belli başlı enzimler içeren salgıları nektarın yapısına karışır, nektarda bulunan sakkaroz, glikoza, früktoz ve diğer oligosakkaritlere dönüşür. Sonraki adımda, kovandaki işçi arılar, balın nemini uçurmak için çok hızlı kanat çırparlar ve kovan içerisinde havalandırmayı sağlarlar. Böylece bal olgunlaşır.
Gerçek balın önemli özelliklerinden birisi, içeriğindeki su oranının oldukça düşük olmasıdır. Olgunlaşmış balın nemi %20’nin altında olmalıdır. Kovandaki nektarın bala dönüşmesi, ortalama 1 – 3 gün sürer. Sonraki adıma geçmeden önce, birkaç ilginç bilgi: Bal, yalnızca dişi arılar tarafından üretilebilir. Erkek arıların görevi üremek, nesli sürdürmektir. Çiçeklerden alınan içeriği enzimleriyle harmanlayıp peteklere dolduran işçi arılar, 1 gram bal üretmek için çiçekleri ortalama 180.000 defa ziyaret eder. Bir arının kısa ömrü boyunca toplayabileceği bal miktarı, ortalama bir çay kaşığının 1/12’si kadardır. Bal yapan arılar, kendi ağırlıklarından fazla nektarı uçarak taşıyabilecek kadar güçlüdür.
Petekten Sofraya...
Doğanın mucizesi yukarıda bahsettiğimiz şekilde gerçekleştikten sonra, tahmin edebileceğiniz gibi devreye insanlar giriyor. Arılar, petekler dolduktan ve ballar olgunlaştıktan sonra, petekleri balmumu ile sıvarlar. “Bal hasadı” olarak bilinen süreçte, balı toplayabilmek için arıcılar petekleri kovandan çıkarıp, sıyırırlar (sırlanmamış bal yeteri kadar olgunlaşmamış kabul edilir). Daha sonra petekli ballar, süzme değirmeninde peteklerinden arıcı tarafından süzülür. Sonraki aşama balın, bal paketleme tesisine sevk edilmesi sürecidir.
Arılar, petekler dolduktan ve ballar olgunlaştıktan sonra, petekleri balmumu ile sıvarlar. “Bal hasadı” olarak bilinen süreçte, balı toplayabilmek için arıcılar petekleri kovandan çıkarıp, sıyırırlar (sırlanmamış bal yeteri kadar olgunlaşmamış kabul edilir). Daha sonra petekli ballar, süzme değirmeninde peteklerinden arıcı tarafından süzülür. Sonraki aşama balın, bal paketleme tesisine sevk edilmesi sürecidir.
Arıcıdan tesise ulaşan ballardan, arıcı bazında numune alınır ve kalite kontrol amacıyla laboratuvarda kalitesi ve gıda güvenliğine uygunluğu analiz edilir. Eğer bal, BEEO kalite standartlarına uygun ise, başka bir deyişle %100 doğal, saf, katkısız, kalıntısız ise, tüketiciye ulaştırmak amacıyla paketlenebilir.
Ham Bal Nedir ?
Son olarak,ham bal ile ne kastedildiğine kısaca değinmek gerekiyor. Kovandan elde edilen çok değerli bir arı ürünü olan balın, faydalarından bahsedebilmemiz için 45°'nin üzerindeki sıcaklıklara ısıtılmamış ve 300 mikrondan daha küçük filtreler ile filtre edilmemiş “ham bal” olması gerekiyor. Bu sayede, balın doğal besin içeriğinin korunması mümkün oluyor. Bal üzerinde uygulanan pastörizasyon ve filtrasyon gibi işlemler, kristalleşmeyi (balın katılaşmasını) önlemek gibi nedenlerle uygulanır ve balın içerisinde doğal olarak bulunan polenlerin, vitaminlerin, enzimlerin, fenolik ve flavonoidlerin azalmasına sebep olur. Bal, ham olarak tüketime sunulduğunda besin değeri en yüksektir ve tam anlamıyla doğal bir üründür. BEE’O, bal çeşitlerini sadece ham bal olarak tüketiciye sunmaktadır